Maş Fasulyesi Nedir? Faydaları Nelerdir?

Maş fasulyesi, günümüzde sağlıklı beslenme bilincine sahip olan kişiler tarafından daha çok tercih edilmeye başlanmış bir baklagil türüdür. Tarih öncesi çağlardan beri Hindistan’da yetiştirilen maş fasulyesinin Hindistan’ın yerli bir ürünü olduğuna inanılır (1). Diğer baklagil türlerinde de olduğu gibi, maş fasulyesi yetiştirilmesinde nitrojenli gübreye ihtiyaç duyulmaması,, yetişme süresinin 75-90 günlük kısa bir döngüde olması, daha az suya ihtiyacı olması ve sağlık açısından olumlu etkileri nedeniyle maş fasulyesi yetiştiriciliği Hindistan’dan daha geniş alanlara yayılmıştır. Protein açısından zengin içeriği nedeniyle günümüzde Güney ve Doğu Asya, Çin, Kuzey ve Güney Amerika ve Avusturalya’da yetiştirilmektedir (2).

Ülkemizde maş fasulyesi üretimi, genellikle küçük alanlarda, aile içi tüketim veya yerel pazarlar için Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yapılmaktadır (3). Özellikle Asya’da yaygın olarak yetiştirilen maş fasulyesi, sağlık açısından faydalı ve farmakolojik özelliklere sahip protein, posa ve biyoaktif bileşenler içerir (4,5).

Eski zamanlardan bu yana maş fasulyesi bir çok hastalığın tedavisinde geleneksel bir ilaç olarak kullanılmıştır (5). Maş fasulyesi, olumlu sağlık etkileri nedeniyle yeterli ve dengeli beslenmede bulunması gereken umut verici fonksiyonel bir gıda olarak tanımlanmaktadır (6). Yapılan bilimsel çalışmalarda maş fasulyesinin sağlığı geliştirici ve kronik hastalıkları önleyici etkisi kanıtlanmıştır (7).

Maş Fasulyesinin Faydaları ve Besin Değeri

Detoksifikasyon (toksin atıcı), antioksidatif (oksidatif hasarı azaltıcı), anti-diyabetik (diyabeti önleyici),  tümör ve kanser önleme gibi fonksiyonlara sahip olan maş fasulyesi günümüzde hem gıda ve hem de ilaç olarak kullanılabilir (8).

Maş Fasülyesi Besin Değerleri

Çölyak hastası olan ve gluteni sindiremeyen bireyler ile gluten intoleransı olanlar maş fasulyesinin gluten içermemesi ve sindiriminin diğer baklagillere göre daha kolay olması nedeni ile tercih edebilirler (9).

Maş fasulyesi de diğer baklagiller gibi vitamin ve mineraller açısından zengin bir içeriğe sahiptir. Maş fasulyesi tiamin, riboflavin, niasin gibi B gurubu vitaminlerin yanı sıra kalsiyum, bakır, demir, potasyum, magnezyum, çinko ve fosfor gibi mineraller içermektedir (10).

Yapılan bilimsel çalışmalarda maş fasulyesinin karaciğeri iyileştirmedeki etkin rolü, kan şekerini kontrol edici etkisi ve kan yağlarını düşürücü etkisi gösterilmiştir. Bu nedenle özellikle diyabet hastaları, ailesinde diyabet öyküsü bulunanlar, kalp hastaları ve kilo sorunu olan bireyler tarafından tercih edilebilir. Ayrıca maş fasulyesi yüksek posa içeriği ile bağırsak bakterilerini düzenleyerek bağışıklık yanıtın güçlenmesine yardımcı olur (11).

Maş Fasulyesi ile Yapılan Yemekler

Ülkemizde “meş fasulyesi”, “cin börülce” ve “maş ülübüsü” gibi farklı isimlerle de anılan, iyi bir protein kaynağı olarak bilinen maş fasulyesi, tatlılar, tuzlular ve atıştırmalıklar gibi geniş bir kullanım alanına sahiptir.  Dünyada en fazla ekim alanına ve üretime sahip yemeklik baklagil türü kuru fasulye iken, en fazla tüketilen baklagil türü maş fasulyesidir (12).

Maş fasulyesi Gaziantep mutfağında özel bir yere sahiptir. Yöreye ait maş çorbasında, maş fasulyesi, kuru soğan, tereyağı veya sade yağ, kırmızı pul biber, limon, tuz, karabiber ve salça bulunur. Servis sırasında kızdırılmış yağ içerisine tarhun, kara biber, kırmızı biber ve limon kullanılır (13).

Maş fasulye yemekleri çeşitli yemekler arasında maş fasulye piyazı en çok tercih edilen yemeklerden biridir. 

Maş fasulye piyazı için gerekli malzemeler: 1 su bardağı maş fasulyesi, maydanoz, dereotu, nane, taze soğan, kuru soğan, 1 küçük közlenmiş ya da taze kırmızıbiber, kornişon turşu, limon, ceviz, nar ekşisi, 1 yemek kaşığı zeytinyağı, kekik, karabiber, tuz.

Maş fasulye piyazı yapılışı : Maş fasulye piyazı için maş fasulyelerinin bir gece önceden ılık suda bekletilmesi gerekir. Suyu süzülen fasulyeler bir tencereye alınarak üzerine su ilave edilir ve yaklaşık 20 dakika kadar kaynatılır. Kaynayan ve yumuşayan maş fasulyenin suyu süzülür. Ayrı bir kapta diğer piyaz malzemeleri hazırlanır. Limonsuyu, zeytinyağı, rendelenmiş ceviz, nar ekşisi karıştırılır. Maş fasulyesi soğuduktan sonra karışıma eklenir. Dinlendirildikten sonra servis edilebilir.

Maş fasulyesi sağlık için son derece faydalı olan, yüksek protein oranına sahip bir bakliyattır. Bu nedenle düzenli olarak tüketilmesi, maş fasulyesinin sağlığa olumlu etkilerinden fayda görülmesinde önemlidir. Maş fasulyesi çorbalarda, pilav, mantı, salata, humus, güveç gibi yemeklerde kullanılabildiği gibi, Hint pudingi gibi uluslararası tarifler de kullanılabilir. Maş fasulyesinin de pişirmeden bir gece önce diğer baklagiller gibi ıslatılması pişirme süresini kısaltacak ve daha kolay pişmesine yardımcı olacaktır.

Kaynaklar:

1. Vavilov, N. I. (1926). Studies on the origin of cultivated plants. Bullettin of Appllied Botany, Genetics and Plant Breeding.16:1-248.
2. Murakami, T., Siripin, S., Wadisirisuk, P., Boonkerd, N., Yoneyama, T., Yokoyama, T., and Imai, H. (1991). The nitrogen fixing ability of mung bean (Vignaradiata), in Proceedings of the mungbean meeting Chiang Mai, Thailand, pp. 187-198.
3. Karaman R (2019) Maş Fasulyesi (Vigna radiataWilczek) Genotiplerinin/Yerel Populasyonlarının Isparta Koşullarında Fenolojik, Morfolojik, Agronomik ve Bazı Teknolojik Özellikler Yönünden Karakterizasyonu.Doktora tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bil. Ens., Tarla Bitkileri, 226 s.
4. Hou D, Zhao Q, Yousaf L, Chen B, Xue Y, Shen Q. A comparison between whole mung bean and decorticated mung bean: benefcial efects on the regulation of serum glucose and lipid disorders and the gut microbiota in high-fat diet and streptozotocin-induced prediabetic mice. Food Function. 11: 5525-5537 (2020).
5. Sehrawat N, Yadav M, Singh M, Kumar V, Sharma VR, Sharma AK. Probiotics in microbiome ecological balance providing a therapeutic window against cancer. Seminars in Cancer Biology. 24-36 (2021a).
6. Ketha K, Gudipati M. Immunomodulatory activity of non starch polysaccharides isolated from green gram (Vigna radiata). Food Research International. 113: 269-276 (2018)
7. Hou D, Zhao Q, Chen B, Ren X, Yousaf L, Shen Q. Dietary supplementation with mung bean coat alleviates the disorders in serum glucose and lipid profle and modulates gut microbiota in high‐fat diet and streptozotocin‐induced prediabetic mice. Journal of Food Science. 86: 4183-4196 (2021)
8. Tian, Q., Zhang, W., Li, Q., Van, T., Li, N., Dai, S.,Pu, Y., Ding, H. (2017). Research progress of quality characteristics and comprehensive utilization of mung beans. Agricultural Science &Technology,18,127–133.
9. TAŞKIN, B. (2019). Maş Fasulyesi (Vigna radiata L.) ve Glutensiz Gıdalarda Kullanım Potansiyeli. Akademik Gıda, 17(4), 546-552.
10. Dahiya, P. K.; Linnemann, A. R.; Van Boekel, M. A. J. S.; Khetarpaul, N.; Grewal, R. B.; Nout, M. J. R. (2015). Mung Bean: Technological and Nutritional Potential. Critical Reviews in Food Science and Nutrition, 55(5), 670–688. doi:10.1080/10408398.2012.671202.
11. Sehrawat, N., Yadav, M., Sharma, A. K., Sharma, V., Chandran, D., Chakraborty, S., ... & Dhama, K. (2024). Dietary mung bean as promising food for human health: gut microbiota modulation and insight into factors, regulation, mechanisms and therapeutics—an update. Food Science and Biotechnology, 1-11.
12. KILIÇ, H. Ç., KARAMAN, R., DEMİRKURT, A., & DALOĞLU, Ş. Maş fasulyesi (Vigna radiata L.) tohumlarında fasulye adi mozayik virüsü’nün serolojik ve moleküler yöntemler ile belirlenmesi. Akademik Ziraat Dergisi, 11(1), 125-130.
13. Ceyhun, U. Ç. U. K., & KAYRAN, M. F. (2023). Türk Mutfak Kültürü ve Çorbalar: Gaziantep Örneği. Avrasya Turizm Araştırmaları Dergisi, 4(Türk Turizminin Geçmiş ve Gelecek Yüzyılı), 55-67.